Σκοπός της κάθε κοινωνίας είναι η μέριμνα για την ομαλή ένταξη των ατόμων μέσω της διαδικασίας της κοινωνικοποίησης. Όμως, όπως συμβαίνει σε κάθε σύνολο έτσι και στην συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις που αποκλίνουν από την παραπάνω διαδικασία δείχνοντας μια ροπή προς το έγκλημα και την παραβατική συμπεριφορά με ακραία μορφή τον εγκλεισμό στην φυλακή. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που σε συνδυασμό με διάφορους παράγοντες ωθούν ένα άτομο σε μια παραβατική συμπεριφορά. Η φυλάκιση είναι η μεγαλύτερα ποινή που επιβάλλεται από την σύγχρονη κοινωνία (με εξαίρεση κάποιες χώρες/πολιτείες που εφαρμόζεται η θανατική ποινή). Ως σύστημα έχει χαρακτήρα σωφρονιστικό και όχι τιμωρητικό. Ωστόσο πολλές έρευνες έχουν αποδείξει την δυσλειτουργία του σωφρονιστικού συστήματος και δεν ξέρω αν είναι χειρότερο το μικρό ποσοστό επανένταξης των φυλακισμένων ή η κατάληξη σε μια δεύτερη υποτροπή ή ακόμα και ένας συνδυασμός τους.

Το στίγμα και η… αυτοαναιρούμενη κοινωνία

Η κοινωνία μεριμνά για την ένταξη των ατόμων σ΄αυτήν όμως εξαιρεί τους φυλακισμένους; Επανέρχομαι λοιπόν πάλι στον H. Becker και την θεωρία της ετικετοποίησης (Label theory) σύμφωνα με την οποία η ετικέτα αποδίδεται από τις κυρίαρχες κοινωνικές ομάδες σε μειονότητες που που παρεκκλίνουν από τις τυπικές κοινωνικές νόρμες και οδηγούν στην δημιουργία στερεοτύπων αρνητικού προσήμου που καταλήγουν στον στιγματισμό. Το στίγμα είναι η ισχυρότερη αρνητική ταυτότητα που αποδίδεται σε κάποιον, τον οδηγεί στην απομόνωση και την απομάκρυνση από το κοινωνικό σύνολο μεταβάλλοντας τόσο την συμπεριφορά του όσο και την κοινωνική του ταυτότητα. Έχει υποστηριχθεί επίσης ότι ο στιγματισμός είναι από τους κύριους παράγοντες που οδηγεί τους φυλακισμένους στην υποτροπή.

Ένας άλλος σημαντικός λόγος αποτυχίας του σωφρονιστικού συστήματος έχει να κάνει με την ίδια την δομή του. Στα περισσότερα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας μας οι συνθήκες διαβίωσης και υγιεινής των φυλακισμένων αγγίζουν την αθλιότητα, ενώ σ’ αυτά διαμένει ένας αριθμός κρατουμένων πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που μπορεί να φιλοξενήσουν. Με βάση αυτά λοιπόν ενισχύεται η αντίληψη ότι η κοινωνία τους θέτει στο περιθώριο, τους αντιμετωπίζει ως προβληματικές περιπτώσεις και έχει προ-αποφασίσει να τους κρατήσει στο περιθώριο.

Αγροτικές φυλακές-Μια άλλη κοινωνία

Στην Ελλάδα αυτήν την στιγμή λειτουργούν 4 αγροτικές φυλακές ανδρών ενώ πρόσφατα εγκαινιάστηκε η πρώτη αγροτική φυλακή γυναικών στην Θήβα. Όπως ανέφερα είχα την τύχη (παρά την αρχική μου προκατάληψη) να τις επισκεφτώ προσωπικά. Η διαφορά με τις φυλακές κλειστού τύπου είναι εμφανής από την πρώτη στιγμή. Εδώ απουσιάζουν οι “ριγέ στολές” και οι χειροπέδες. Θυμίζουν περισσότερο μια μικρή “κανονική” κοινωνία και ενισχύεται περισσότερο η έννοια της κοινωνικοποίησης και της επανένταξης. Οι φυλακισμένοι αρχικά μαθαίνουν να δρουν συλλογικά, να συμμετέχουν σε ομάδες και να συνεργάζονται αφού είναι οι ίδιοι που παράγουν γαλακτοκομικά προϊόντα και άλλα τρόφιμα, θα συντηρήσουν τον χώρο των φυλακών και θα μεριμνήσουν για την φροντίδα των χώρων με πράσινο και την εκτροφή σημαντικού αριθμού ζώων. Το σημαντικότερο είναι και η εμπιστοσύνη που απολαμβάνουν αφού συχνά οι φυλακισμένοι είναι υπεύθυνοι για τις παραπάνω ομάδες δράσης και συντηρήσεως. Θυμάμαι επίσης την διευθύντρια των φυλακών να λέει ότι εξετάζουν την δυνατότητα απόκτησης πτυχίων μέσα στις φυλακές όπως πχ του ξυλουργού. Γίνεται εύκολα λοιπόν αντιληπτό ότι οι συνθήκες εδώ πέρα είναι ευνοϊκότερες, τα ποσοστά αποδράσεων ή απόπειρας τους μικρότερα και γίνεται μια ουσιαστική προετοιμασία για την ένταξη τους στην κοινωνία μέσω τον ρόλων που τους δίνεται κατά την διάρκεια της κράτησης τους.

Θυμάμαι ότι η αντίληψη που μου είχε δοθεί ήταν ”ότι ένα λάθος στα 18 θα το πληρώνω για όλη μου την ζωή”, υπονοώντας κυρίως την δυσκολία της επανένταξης. Η ουσία λοιπόν είναι ότι η κοινωνία πρέπει είτε μέσω της πολιτείας, ΜΚΟ, πανεπιστημιακών φορέων να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις είτε αυτό έχει να κάνει με την παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης στους φυλακισμένους, είτε με βοήθεια στην εύρεση εργασίας σε επαγγέλματα χειρωνακτικού χαρακτήρα είτε ακόμα και στην αναδιάρθρωση των καταστημάτων κράτησης γιατί για παράδειγμα αν από τους 3 καταφέρει να ενταχθεί σωστά ο ένας είναι ένα κέρδος και μακροπρόθεσμα ίσως ακολουθήσουν και οι άλλοι δύο.

Πηγή : maxmag.gr