«Tη στιγμή που είδα το τεστ εγκυμοσύνης να βγαίνει θετικό, η μόνη μου σκέψη ήταν ότι δεν ήμουν έτοιμη να κάνω οικογένεια. Ήμουν άνεργη και σίγουρα χωρίς καμία δυνατότητα να μεγαλώσω ένα παιδί. Ως εκ τούτου, έπρεπε να κάνω έκτρωση». Η Δανάη, εργαζόμενη στον ιδιωτικό τομέα, στα 28 της, πριν από 7 μήνες, ήταν έγκυος για περίπου τρεις εβδομάδες. Ηταν τρεις από τις πιο δύσκολες εβδομάδες της ζωής της όχι μονάχα γιατί έπρεπε να αναμετρηθεί με την επιθυμία που είχε από κοριτσάκι να γίνει μητέρα, ούτε μονάχα γιατί εν τέλει η επιθυμία της έχασε στην αναμέτρηση με μια ανελέητη οικονομική πραγματικότητα, αλλά γιατί, ταυτόχρονα, είχε διδαχθεί από παιδί να νιώθει τύψεις, καθώς μεγάλωσε σε μια πατριαρχική κοινωνία που κατασκεύασε ως μονόδρομο τη μητρότητα, γιατί -ακόμα κι αν δεν τις πιστεύει- βομβαρδίζεται από εκκλησιαστικές αρλούμπες για το «αγέννητο παιδί» και γιατί μέσα σε όλα αυτά έπρεπε να βρει σε χρόνο dt 600 ευρώ για να προχωρήσει τη διαδικασία της άμβλωσης.

«Δεν σκέφτηκα καν ότι θα μπορούσα να πάω στο δημόσιο νοσοκομείο, κυρίως επειδή ήξερα ότι οι διαδικασίες καθυστερούν», λέει η Δανάη και η μακρόχρονη εμπειρία της φεμινίστριας και μέλους του γυναικείου σωματείου ΤΟ ΜΩΒ, Σίσσυς Βωβού, την επιβεβαιώνει. «Ως γνωστόν η έκτρωση είναι νόμιμη έως τη 12η εβδομάδα και μπορεί να πραγματοποιείται σε δημόσια νοσοκομεία. Υπάρχουν όμως κυρίως γραφειοκρατικά εμπόδια, τα οποία αποτρέπουν τις γυναίκες να απευθυνθούν στα δημόσια νοσοκομεία ή, αν απευθυνθούν, καταλήγουν να μην ολοκληρώσουν τη θεραπεία τους εκεί. Συχνά τους λένε ότι δεν έχουν θέσεις σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Επίσης, τους ζητείται να συμπληρώσουν χαρτιά και να κάνουν εξετάσεις και να επανέλθουν μετά από μερικές μέρες, πράγμα που δημιουργεί τον φόβο για παρέλευση της προθεσμίας. Επίσης έχουν καταγραφεί περιπτώσεις αποτροπής γυναικών να κάνουν έκτρωση, για λόγους “ηθικής”, σε κάποιες από τις οποίες έχουμε διαμαρτυρηθεί συγκεκριμένα ως γυναικείες οργανώσεις. Αποτέλεσμα είναι ότι η πλειοψηφία των εκτρώσεων γίνεται στον ιδιωτικό τομέα, και μάλιστα στις περισσότερες περιπτώσεις δεν αναγράφονται ως εκτρώσεις αλλά ως αποβολές. Το αντίτιμο για μια έκτρωση σε ιδιωτικό θεραπευτήριο είναι περίπου 400 ευρώ, ενώ μικρό μέρος καταβάλλεται από τα αντίστοιχα ασφαλιστικά ταμεία».

Ο πόλεμος που δέχεται το δικαίωμα των γυναικών στην αυτοδιάθεση του σώματός τους είναι διαρκής, με υφέσεις και εξάρσεις. «Το γυναικείο κίνημα επαγρυπνεί για την εξασφάλιση του δικαιώματος των γυναικών στην άμβλωση διότι από το 1986 της νομιμοποίησής του δέχεται πόλεμο από οργανωμένες δυνάμεις», μας λέει η Φωτεινή Σιάνου, ακτιβίστρια για την Ειρήνη, τη Μη Βία και τα Δικαιώματα των Γυναικών. «Εχουν δημιουργηθεί προβλήματα με γιατρούς κατά το παρελθόν που δεν δέχονταν σε δημόσιο νοσοκομείο να πραγματοποιήσουν άμβλωση για λόγους συνείδησης, σε περιοχή μάλιστα με λίγους γιατρούς. Δημιουργήθηκαν οργανώσεις όπως το “Αφήστε με να ζήσω”, με καμπάνιες για τα αγέννητα παιδιά με αφισοκόλληση σε όλα τα μετρό. Η Ιερά Σύνοδος καθιέρωσε «Ημέρα του Αγέννητου Παιδιού» και ονόμασε την άμβλωση επισήμως «φόνο». Η συντηρητική υπουργός Παιδείας της κυβέρνησης του κ. Μητσοτάκη πριν από λίγα χρόνια επανέφερε στενότερους δεσμούς με την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας η οποία και τη βράβευσε», θυμίζει η Φ. Σιάνου.

Πόσες όμως εκτρώσεις γίνονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα; Αυτό είναι ακόμα ένα πεδίο από τα αναρίθμητα στα οποία η χώρα δεν διαθέτει στατιστικά στοιχεία. «Από τους πίνακες της Eurostat που έχουμε υπ’ όψιν μας υπάρχουν κάποια στοιχεία για το θέμα των εκτρώσεων σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, αλλά όχι για την Ελλάδα», λέει η Σ. Βωβού, υπογραμμίζοντας πως «δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία στην Ελλάδα για τις εκτρώσεις, απ’ ό,τι γνωρίζουμε, αν και πολλές φορές στο παρελθόν έχουμε ζητήσει από νοσοκομεία και υπουργείο και δεν μας έχουν δοθεί. Αφού δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, εγώ θέλω να αναφέρω εκτιμήσεις ότι γίνονται περίπου 90.000 εκτρώσεις τον χρόνο στην Ελλάδα».

Μια μελέτη που διεξήχθη από τον Φεβρουάριο του 2018 έως τον Φεβρουάριο του 2019 στη Γ’ Πανεπιστημιακή Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μας δείχνει τι συμβαίνει με τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες στην εφηβεία. Σε ένα σύνολο 3.370 γυναικών το 9,7% ανέφεραν τουλάχιστον 1 έκτρωση στην ηλικία των 15-19. Οπως τονίζουν οι ερευνητές, «τα περισσότερα παιδιά και έφηβοι στην Ελλάδα αναφέρουν ότι σπάνια συζητούν με τους γονείς τους θέματα σεξουαλικής συμπεριφοράς και προτιμούν να ρωτούν τους συνομηλίκους τους ή να παρακολουθούν τηλεόραση ή να ανατρέχουν στο διαδίκτυο για να πάρουν τις σχετικές πληροφορίες. Στην πραγματικότητα, έχει αποδειχθεί ότι η ελλιπής σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, η οποία δεν είναι υποχρεωτική στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων των αποτελεσματικών αντισυλληπτικών μεθόδων, αποτελεί μείζον ζήτημα. Οσον αφορά τα βασικά στοιχεία για τη σεξουαλική δραστηριότητα των εφήβων στην Ελλάδα, δεν υπάρχει επίσημη βάση δεδομένων για την εξαγωγή έγκυρων στοιχείων». Γι’ αυτό, όπως αναφέρει η Φ. Σιάνου, «το γυναικείο κίνημα επιμένει για σεξουαλική αγωγή στα σχολεία, όπου τα παιδιά θα μάθουν να σέβονται τον σύντροφό τους και τον εαυτό τους, να προστατεύονται ώστε να μειωθούν τα ποσοστά των εκτρώσεων».

Στις 4 Μαρτίου 2024, η Γαλλία έγινε η πρώτη χώρα που κατοχύρωσε συνταγματικά την άμβλωση, μετά από μια μεγάλη μάχη που ξεκίνησε το 2022 από την οικολόγο γερουσιαστή Mélanie Vogel και συνεχίστηκε από την επικεφαλής της Ανυπότακτης Γαλλίας, Mathilde Panot, σε μια διαρκή αντιπαράθεση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς.

Αυτό είναι, όπως γράφει το Mediapart, «το αποτέλεσμα υποδειγματικής κοινοβουλευτικής εργασίας και μιας βαθιά ριζωμένης επιθυμίας στην κοινωνία. Ενα γεγονός τόσο σπάνιο που πρέπει να επικροτηθεί», σε ένα διεθνές πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ να καταργήσει το ομοσπονδιακό δικαίωμα στην άμβλωση το 2022 και τον αγώνα σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες για πλήρη δικαιώματα των γυναικών πάνω στο σώμα τους.

Ενώ η ιστορική σημασία αυτής της απόφασης είναι αναμφισβήτητη, δεν εγγυάται από μόνη της την πραγματική πρόσβαση στην άμβλωση για όλες τις γυναίκες. Το 2022 πραγματοποιήθηκαν 232.000 αμβλώσεις στη Γαλλία - η αναλογία ήταν 1 έκτρωση για κάθε 3 γεννήσεις, έναντι 1 για κάθε 4 το 2017. Ο αριθμός των τμημάτων μητρότητας στα νοσοκομεία (των χώρων όπου μπορεί να γίνει άμβλωση) έχει μειωθεί από 1.369 το 1975 σε 458 το 2020. Αυτό σημαίνει ότι η πρόσβαση σε αυτό το δικαίωμα (και στις δημόσιες υπηρεσίες) είναι πολύ περίπλοκη σε ορισμένες περιοχές: το 17% των γυναικών που επιθυμούν να κάνουν άμβλωση δεν μπορούν να το κάνουν στον τόπο διαμονής τους, ενώ σε ορισμένα γεωγραφικά διαμερίσματα το ποσοστό αυτό φτάνει το 48% (σε ένα γενικό πλαίσιο που καθιστά αδύνατες και άλλες ιατρικές πράξεις, λόγω των συνεχών περικοπών στην υγειονομική περίθαλψη τα τελευταία τριάντα χρόνια). Οι χρόνοι αναμονής είναι επίσης πολύ μεγάλοι σε ορισμένες περιοχές.

Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η επιλογή της συνταγματικής κατοχύρωσης των αμβλώσεων, η οποία είναι ασφαλώς αξιέπαινη, γίνεται σε μια χώρα της οποίας οι κοινωνικές πολιτικές κινούνται όλο και πιο δεξιά: από την ψήφιση του νόμου για τη μετανάστευση -ιστορικά, ενός από τους πιο περιοριστικούς- και τη μείωση των επιδομάτων ανεργίας μέχρι τις συνεχείς επιθέσεις κατά των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των οικολόγων και άλλων που αντιτίθενται στις αποφάσεις της κυβέρνησης ή τη βίαιη καταστολή των περισσότερων κινημάτων.

Η νέα κυβέρνηση αναθεωρεί την πρόσβαση στις αμβλώσεις, καθώς τα κόμματα του συνασπισμού του Τουσκ συμφωνούν στην ανάγκη χαλάρωσης της σχεδόν απόλυτης απαγόρευσης των αμβλώσεων στην Πολωνία.

Τον χειμώνα η κυβέρνηση με επικεφαλής τον Ντόναλντ Τουσκ άρχισε να εκπληρώνει μία από τις κύριες προεκλογικές της υποσχέσεις: την αναθεώρηση της έως τώρα εξαιρετικά περιοριστικής πρόσβασης στις αμβλώσεις. Στα μέσα Απριλίου, τα κυβερνητικά κόμματα παρουσίασαν μια τετράδα θεματικών νομοθετικών προτάσεων, ωστόσο έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις κι αυτό καθυστερεί τη νομοθετική αλλαγή.

Από τις προτάσεις που έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής, η πρώτη -που υποβλήθηκε από την Πλατφόρμα Πολιτών του Τουσκ- θέλει να νομιμοποιήσει τις αμβλώσεις κατόπιν αιτήματος της γυναίκας μέχρι τη δωδέκατη εβδομάδα μετά τη σύλληψη. Η δεύτερη που παρουσιάζει η Αριστερά στοχεύει βασικά στο ίδιο πράγμα. Επιπλέον, η Αριστερά θέλει να καταργήσει την ποινικοποίηση της υποβοήθησης της άμβλωσης, η οποία σήμερα τιμωρείται με φυλάκιση έως και τριών ετών.

Η τέταρτη από τις προτάσεις παρουσιάστηκε από τον Τρίτο Δρόμο, έναν άλλο από τους σχηματισμούς της σημερινής κυβέρνησης, που αποτελείται από το Πολωνικό Λαϊκό Κόμμα και το συντηρητικό Πολωνία 2050. Αυτή η πρόταση θα επέτρεπε για άλλη μια φορά τη διακοπή της εγκυμοσύνης λόγω βλάβης στο έμβρυο. Αυτό θα επαναφέρει το καθεστώς που ίσχυε μέχρι το 2021. Ο Τρίτος Δρόμος απαιτεί επίσης δημοψήφισμα για το θέμα, αλλά οι εταίροι του συνασπισμού δεν συμφωνούν με αυτό.

Της δεύτερης ανάγνωσης της νέας νομοθεσίας για τις αμβλώσεις προηγείται αυτή τη στιγμή η συζήτηση επιμέρους προτάσεων σε ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή. Σύμφωνα με τη Magdalena Chrzczonowicz από το αριστερό-φιλελεύθερο μέσο Oko.press, οι προοπτικές στην έκτακτη επιτροπή ενδέχεται να συναντήσουν ακόμη μια τακτική καθυστέρησης των κομμάτων του Τρίτου Δρόμου. Ξένοι ανταποκριτές εφιστούν επίσης την προσοχή στον ουσιαστικό ρόλο του προέδρου, Andrzej Duda, ο οποίος μπορεί να ασκήσει βέτο στο εγκεκριμένο σχέδιο ή να το στείλει πίσω στο Συνταγματικό Δικαστήριο για εξέταση.

Ο σημερινός κυβερνητικός συνασπισμός δεν έχει την πλειοψηφία για να παρακάμψει ένα πιθανό προεδρικό βέτο και η αντιπολίτευση φαίνεται να είναι ενωμένη μέχρι στιγμής - για αλλαγή, μόνο τρεις βουλευτές του PiS ψήφισαν σε πρώτη ανάγνωση και υποστήριξαν την πρόταση του Τρίτου Δρόμου. Είναι λοιπόν πιθανό η πραγματική αλλαγή να καθυστερήσει ακόμη περισσότερο. Οι επόμενες προεδρικές εκλογές στην Πολωνία έχουν προγραμματιστεί για τον Μάιο του 2025.

ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ

Από την 1η Ιανουαρίου 2023, οι αμβλώσεις είναι νόμιμες στη Λιθουανία, όπου η ιατρική διακοπή της εγκυμοσύνης είναι δυνατή μέχρι την 9η εβδομάδα με τη χορήγηση φαρμάκων και χειρουργικά μέχρι τις 12 εβδομάδες της εγκυμοσύνης - μετά τις 12 εβδομάδες επιτρέπεται όταν η ζωή και η υγεία της γυναίκας κινδυνεύουν και το αποφασίζει ο γιατρός. Η διαδικασία αυτή ισχύει από το 1994.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε το Ινστιτούτο Υγιεινής, ο αριθμός των αμβλώσεων στη Λιθουανία έχει μειωθεί δραματικά τα τελευταία 30 χρόνια: το 1997 έγιναν 22.680, το 2010 ήταν 6.989 και το 2022 μόλις 2.705.

Ερευνα του Spinter που πραγματοποιήθηκε το 2023, για λογαριασμό του ιστότοπου Delfi, έδειξε ότι το 36,3% των Λιθουανών πιστεύει ότι μια γυναίκα έχει το δικαίωμα να αποφασίζει η ίδια αν θα διακόψει μια εγκυμοσύνη, ενώ το 48% δικαιολογεί την άμβλωση σε ορισμένες περιπτώσεις - για προσωπικές περιστάσεις, την υγεία της μητέρας ή άλλους λόγους. Μόνο το 9,2% των ερωτηθέντων δεν δικαιολογεί κατηγορηματικά την άμβλωση.

Πηγή: efsyn.gr