Αμέτρητα κείμενα ως τώρα έχουν γραφτεί για τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης, που σηματοδότησε μια σειρά από μεταμορφωτικές αλλαγές στην Ελλάδα. Εκείνα ακριβώς τα χρόνια μια γενιά γυναικών, οι μητέρες μας βγαίνουν μαζικά στην αγορά εργασίας. Γίνονται δηλαδή ενεργά υποκείμενα της προσωπικής τους ιστορίας, με τον τρόπο που το ορίζει η σπουδαία οικονομολόγος και ιστορικός Κλαούντια Γκόλντιν: κάνουν μια αθόρυβη και απολύτως ουσιαστική επανάσταση. Πού βρισκόμαστε σήμερα, πόσο μακριά έχουμε φτάσει εμείς οι θυγατέρες τους και τι δρόμους ανοίγουμε για τις δικές μας κόρες;
«Στη χώρα μας η “αθόρυβη επανάσταση” άρχισε να ωριμάζει μετά την πτώση της χούντας, ξεκίνησε από τις πιο μορφωμένες αλλά και τις γυναίκες των λαϊκών νοικοκυριών στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και κορυφώθηκε στις δεκαετίες του 1990 και του 2000», σημειώνει σε ανάλυσή της για το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών η καθηγήτρια του Παντείου, Μαρία Καραμεσίνη. «Σήμερα, 50 χρόνια μετά την πτώση της χούντας, οι γυναίκες είναι η ανερχόμενη κοινωνική δύναμη στη δημόσια ζωή της χώρας μας. Εν τούτοις, η χώρα μας βρίσκεται στην τέταρτη θέση από το τέλος στην κατάταξη των κρατών-μελών της Ε.Ε. με βάση τον δείκτη ισότητας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ισότητας των Φύλων (EIGE). Eίναι η χώρα της Ε.Ε. των 27 κρατών-μελών που έχει τις μεγαλύτερες ανισότητες φύλου ως προς την απασχόληση και την ανεργία».
Σύμφωνα με τη Eurostat, δυστυχώς μόνο το 66,7% των γυναικών συμμετέχει στο εργατικό δυναμικό, όταν ο μέσος όρος της Ευρώπης είναι 74% (το ποσοστό για τους άνδρες είναι 83,8%, με τον μέσο όρο των χωρών της Ευρώπης να είναι 84,7%). Τον Ιούνιο του 2024, το ποσοστό ανεργίας για τις γυναίκες ήταν 6,3% στην Ε.Ε. και 6,8%, στην ευρωζώνη - η Ελλάδα, δυστυχώς, ήταν στο 12,2%, πίσω μονάχα από την Ισπανία που σκαρφάλωσε στο 13%.
Η εικόνα γίνεται μαγική ανάλογα με τα στοιχεία που θα επιλέξει να διαβάσει κάποιος. Ο όμιλος ManpowerGroup δημοσίευσε μια ενδιαφέρουσα παγκόσμια έρευνα για τις «Προοπτικές του κόσμου της απασχόλησης για τις γυναίκες το 2024». Εκεί διαβάζουμε ότι το 45% των Ελλήνων εργοδοτών αναφέρει ότι «επιτυγχάνει πλήρη ισότητα των φύλων», ενώ το 46% των ερωτηθέντων αναφέρει ότι «οι πρωτοβουλίες ισότητας αμοιβών είναι εντός χρονοδιαγράμματος» - το υπόλοιπο 54% έχει μείνει πίσω ή δεν έχει καμία πρωτοβουλία. Τέλος, οι προσπάθειες για τη διεύρυνση του αριθμού των γυναικών υποψηφίων είναι πιο έντονες στις επιχειρησιακές (45%) παρά στις διοικητικές θέσεις (41%). Σαφέστατα μικρότερη εκπροσώπηση των γυναικών παρατηρείται στους STEM ρόλους (36%) και στην ανώτατη διοίκηση (37%).
Η έρευνα που μας φέρνει πιο κοντά στη βιωμένη εμπειρία μας είναι αυτή του Eteron - «gender divided» τιτλοφορείται και φωτίζει στάσεις και αντιλήψεις μας σε σχέση με τις προσλήψεις που έχουμε διδαχτεί για τα δύο φύλα. Εκεί λοιπόν διαβάζουμε πως το 46,2% θεωρεί ότι είναι πιο πιθανό ένας άντρας να είναι επιχειρηματίας, με ένα ισχυρό 52,5% να εκτιμά πως και τα δύο φύλα έχουν τις ίδιες πιθανότητες. Το 69,6% εκτιμά πως άνδρες και γυναίκες έχουν τις ίδιες πιθανότητες να δουλεύουν με πλήρη απασχόληση, ενώ το 56% πιστεύει πως είναι πιο πιθανό ένας άνδρας να αναδειχθεί σε διευθυντική θέση (την αντίστοιχη εκτίμηση πιθανότητας για τις γυναίκες έχει μόλις το 1%). Και, φυσικά, όταν μιλάμε για την «αόρατη εργασία», τη φροντίδα δηλαδή της οικίας και των οικείων, τέσσερις και έξι στους δέκα πιστεύουν ότι είναι πιο πιθανό οι γυναίκες να φροντίζουν τα μέλη της οικογένειας και να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού.
Τα γεγονότα ωστόσο είναι πεισματάρικα και ενίοτε απέχουν παρασάγγας από όσα (θέλουμε να) πιστεύουμε. Μόλις 16% των start-ups έχουν έστω και μία γυναίκα ιδρύτρια και σε μόλις 6% ανέρχεται το ποσοστό χρηματοδότησης σε γυναικείες start-ups (women on top, live a legacy), αν και σύμφωνα με την κυβέρνηση παράλληλα καταγράφεται μια σταθερή ετήσια αύξηση της συνολικής γυναικείας εκπροσώπησης στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών από 25% σε 28%.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εurostat, το 28% των εργαζόμενων γυναικών εργάζεται υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης έναντι μόλις 8% των εργαζόμενων ανδρών (2023). Το μισθολογικό χάσμα, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, υπολογίζεται στο 10%, ενώ η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά πως το χάσμα στις αμοιβές μεταξύ των δύο φύλων είναι μεγαλύτερο από ποτέ. Τέλος, μιλώντας σε εκδήλωση που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ), ο Πλάτων Τήνιος, καθηγητής στο Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, υποστήριξε πως «οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών παίρνουν ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις όταν βγαίνουν στη σύνταξη. Ουσιαστικά, σε ό,τι αφορά το εισόδημα, επιστρέφουν στα επίπεδα του 1930, καθώς το χάσμα στις αμοιβές μεγεθύνεται λόγω δομικών ανισοτήτων».
Στη Λιθουανία, η εκπαίδευση σχετικά με τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών στον χώρο εργασίας έσπασε φέτος κάθε ρεκόρ. Το Γραφείο του Διαμεσολαβητή Ίσων Ευκαιριών, το οποίο διοργανώνει την κατάρτιση, αναφέρει ότι δεν υπάρχουν άλλες διαθέσιμες θέσεις μέχρι τον Οκτώβριο και ότι οι οργανισμοί θα πρέπει να περιμένουν τη σειρά τους για να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία του.
«Είμαστε σε θέση να παρέχουμε κατάρτιση και συνεχείς συμβουλές σε περίπου 20 οργανισμούς ετησίως. Φέτος, ο αριθμός των ενδιαφερομένων αυξήθηκε πολλαπλάσια. Δεν έχουμε ξαναδεί τέτοιο ενδιαφέρον», λέει η V. Gabrieliute, επικεφαλής της Ομάδας Ένταξης 'Ισων Ευκαιριών. Σημειώνει επίσης ότι οι αλλαγές στον εργασιακό χώρο γίνονται συνήθως αισθητές μόλις τεθεί το θέμα των ίσων ευκαιριών και της πολυμορφίας. Διαφορετικοί οργανισμοί αντιμετωπίζουν διαφορετικές προκλήσεις, λέει η ίδια, οπότε ο απλός εντοπισμός των προβληματικών περιοχών είναι ωφέλιμος.
«Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ορισμένες προκαταλήψεις που μπορεί να κάνουν κάποιους εργαζομένους να αισθάνονται αποκλεισμένοι λόγω της ηλικίας, του φύλου ή άλλων χαρακτηριστικών προσωπικής ταυτότητας ή να δημιουργούν λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες εργασίας, σταδιοδρομίας ή πρόσληψης, καθώς και κενά σε μια κουλτούρα επικοινωνίας με σεβασμό, έλλειψη ενσυναισθητικής ηγεσίας, έλλειψη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και πολλά άλλα πράγματα», λέει.
Πού αποδίδεται αυτό το αυξημένο ενδιαφέρον των οργανισμών να εκπαιδευθούν σε θέματα ισότητας; Η Gabrieliute το αποδίδει αφ’ ενός στην αυξανόμενη ευαισθητοποίηση σχετικά με τις ίσες ευκαιρίες, αλλά και στην αλλαγή κουλτούρας αφού «οι μεταβαλλόμενες αγορές εργασίας, οι δημογραφικές τάσεις και η ατζέντα της βιωσιμότητας αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση του ενδιαφέροντος, καθώς η οικοδόμηση ενός οργανισμού χωρίς αποκλεισμούς και η διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνδέονται άμεσα με τους στόχους της βιωσιμότητας. Αναγνωρίζεται ότι η ποικιλομορφία όσον αφορά την ηλικία, την εθνικότητα και το φύλο καθίσταται πλεονέκτημα. Εξάλλου, όσο πιο ποικιλόμορφο είναι το εργατικό δυναμικό τόσο πιο ποικίλες είναι οι εμπειρίες, τόσο πιο δημιουργικές και ενδιαφέρουσες είναι οι ιδέες. Επιπλέον, οι εταιρείες συχνά συνεργάζονται με πολύ διαφορετικούς πελάτες, οπότε όσο πιο ποικιλόμορφο είναι το εργατικό δυναμικό τόσο καλύτερα μπορούν να τους εξυπηρετήσουν και να δημιουργήσουν προϊόντα ή υπηρεσίες για ένα ευρύτερο κοινό. Αναγνωρίζεται επίσης ότι οι πολιτικές ίσων ευκαιριών επιτρέπουν στους εργοδότες να αποτρέπουν τις διακρίσεις στον χώρο εργασίας, δημιουργώντας ένα ασφαλέστερο και πιο ελκυστικό εργασιακό περιβάλλον».
Και αν μιλήσουμε για το πώς ζούμε όλες μας τη «δεύτερη βάρδια», τις δουλειές που μας περιμένουν αφού τελειώσουμε τη βασική δουλειά μας κι επιστρέψουμε στο σπίτι, αποκαλυπτική είναι η έρευνα Χρήσης Χρόνου που παραθέτει σε άρθρο της η υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του University College London, Ιωάννα Γκουτνά. Οπως αναφέρει, «ο αντρικός πληθυσμός της Ελλάδας φαίνεται να αφιερώνει 2 ώρες και 13 λεπτά την ημέρα σε δραστηριότητες όπως η ετοιμασία του φαγητού και το σιδέρωμα, ενώ οι γυναίκες αφιερώνουν πάνω από τον διπλάσιο χρόνο ημερησίως σε αυτά τα καθήκοντα». Η ερευνήτρια βάζει επίσης μια πολύ ενδιαφέρουσα διάσταση: «Οι περισσότερες υπάρχουσες έρευνες δεν αποτυπώνουν καν επαρκώς μια «κρυφή» πλευρά της οικιακής εργασίας: το «ψυχολογικό φορτίο» (mental load). Το ψυχολογικό φορτίο περιγράφει την πνευματική και συναισθηματική εργασία που απαιτείται για να προβλέπονται οι ανάγκες της οικογένειας και να επιβλέπεται η ομαλή λειτουργία του νοικοκυριού, που διαφέρει από «χειρωνακτικές» οικιακές εργασίες όπως το πλύσιμο και το μάζεμα των ρούχων».
Συμπερασματικά, έχουμε δρόμο πολύ μπροστά μας.
ΙΣΠΑΝΙΑ
Το 2010 το ισπανικό συμβούλιο υπουργών πρότεινε να καθιερωθεί η 22α Φεβρουαρίου ως «Ημέρα Ισης Αμοιβής». Στην Ισπανία, τα σχέδια ισότητας καθορίστηκαν το 2007 στον Οργανικό Νόμο 3/2007 και είναι υποχρεωτικά για τις εταιρείες από την έναρξη ισχύος του Βασιλικού Διατάγματος-Νόμου 6/2019. Επιπλέον, από την έναρξη ισχύος του Οργανικού Νόμου 10/2022, της 6ης Σεπτεμβρίου, σχετικά με τη συνολική εγγύηση της σεξουαλικής ελευθερίας, οι εταιρείες πρέπει να διαθέτουν πρωτόκολλο για τη σεξουαλική παρενόχληση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία για τους μισθούς από την έρευνα για τον ενεργό πληθυσμό (EPA) του 2022, υπήρχαν 9.923.400 εργαζόμενες γυναίκες στην Ισπανία, ο υψηλότερος αριθμός από την έναρξη των ιστορικών καταγραφών. Το μισθολογικό χάσμα έχει επίσης μειωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά εξακολουθεί να υφίσταται. Στην Ισπανία, το ακαθάριστο μηνιαίο μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών ήταν 15,7%, σύμφωνα με τα μισθολογικά στοιχεία από την έρευνα ενεργού πληθυσμού (EPA) του 2022. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το μισθολογικό χάσμα για τις γυναίκες ηλικίας 20 έως 24 ετών μειώθηκε κατά 4,3 ποσοστιαίες μονάδες και για τις γυναίκες ηλικίας 25 έως 29 ετών κατά 2,2 ποσοστιαίες μονάδες.
Όσον αφορά τη συμμετοχή στην εργασία, το 2023, το ποσοστό δραστηριότητας των γυναικών ηλικίας 16 έως 64 ετών ανήλθε στο 72%, 0,9 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από ό,τι το 2022 και 1,9 ποσοστιαία μονάδα πάνω από το ποσοστό του 2015. Η διαφορά μεταξύ των ποσοστών δραστηριότητας ανδρών και γυναικών έχει μειωθεί κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες τα τελευταία 8 χρόνια (από 10,9 ποσοστιαίες μονάδες το 2015 σε 7,8 ποσοστιαίες μονάδες το 2023).
Όσον αφορά το μορφωτικό επίπεδο, το 49,6% των ενεργών γυναικών το 2023 έχει ανώτερη εκπαίδευση και μόνο το 23,9% έχει χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα μεταξύ των απασχολουμένων με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης (52,6%). Το χάσμα στο ποσοστό απασχόλησης μεταξύ των δύο φύλων είναι μικρό μεταξύ των ατόμων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο (2 ποσοστιαίες μονάδες), υπερβαίνει τις 9 ποσοστιαίες μονάδες στα μεσαία επίπεδα και φτάνει τις 18,1 ποσοστιαίες μονάδες στα χαμηλά επίπεδα.
Η οικονομική ανισότητα καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου ωστόσο έχει τον αντίκτυπό της στις συντάξεις γήρατος, όπου υπάρχει ένα δυσβάσταχτο χάσμα μεταξύ των δύο φύλων της τάξης του 33,75%, σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Οικονομίας της Ισπανίας.
Πηγή : efsyn.gr
