Για χρόνια ήταν οι κατατρεγμένοι, οι ανεπιθύμητοι. Στιγματισμένοι ως εγκληματίες και ακοινώνητοι, διώκονταν από όπου πήγαιναν. Πατρίδα δεν είχαν. Ούτε καταγεγραμμένη ιστορία, που να τους ενώνει.

Από την εποχή του Μεσαίωνα, όπου καταδικάζονταν σε δουλεία ή θάνατο, μέχρι τη γενοκτονία τους από τους Ναζί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, -η οποία αμφισβητήθηκε και αναγνωρίστηκε επισήμως μόλις το 1979- και τις αναγκαστικές στειρώσεις γυναικών που συνεχίστηκαν έως και τη δεκαετία του 1990, οι Ρομά αποτέλεσαν για εκατοντάδες χρόνια τον αποδιοπομπαίο τράγο της Ευρώπης.

Μέχρι σήμερα ζουν στο περιθώριο, σε απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, χωρίς ισότιμη πρόσβαση στην υγεία και την εκπαίδευση. Στοχοποιούνται και απανθρωποιούνται λόγω της καταγωγής τους και αποτελούν τα πιο συνήθη θύματα αστυνομικής βίας.

Οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που τους ακολουθούν παραμένουν βαθιά ριζωμένα, σμιλεμένα από αιώνες αδιαφορίας και παραπληροφόρησης, και αναπαράγονται τόσο από συντηρητικούς όσο και από προοδευτικούς κύκλους σαν αυτονόητες αλήθειες.

“Όλοι οι Ρομά είναι παραβατικοί. Δεν θέλουν να μορφωθούν ούτε να δουλέψουν. Μη τους λυπάσαι, έχουν λεφτά και τα κρύβουν. Τους αρέσει να ζουν σε τσαντίρια”, είναι μερικά από τα κυρίαρχα στερεότυπα, τα οποία συνήθως καταλήγουν στη “διαπίστωση” ότι οι Ρομά “δεν θέλουν να ενταχθούν”.

“Γενικά αυτό που νομίζω που συμβαίνει τόσο με τους Ρομά όσο και με άλλες ευάλωτες ομάδες είναι ότι δεν καταλαβαίνουμε ότι η παραβατικότητα δεν είναι κουλτούρα των ανθρώπων αλλά κουλτούρα της φτώχειας.

Όταν καταπιέζεσαι σε τόσο μεγάλο βαθμό και δεν μπορείς να ξεφύγεις από μία κατάσταση, δυστυχώς, μερικές φορές, κάποιοι άνθρωποι καταφεύγουν σε εγκληματικές πράξεις. Ωστόσο, κάποιες φορές αυτό υποθάλπτεται κιόλας λόγω του εγκληματικού ή ρατσιστικού, αν θες, προφίλ που δημιουργείται και από την αστυνομία και τα media”, τονίζει ο Πέτρος Φιλιππίδης, Ρομ κοινωνιολόγος από την Αγία Βαρβάρα.

“Υπάρχουν πάρα πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που δεν κατάφεραν κάτι άλλο στη ζωή τους -και όχι μόνο Ρομά- και αυτό που έκαναν, είναι να εγκληματίσουν. Άμα δώσουμε σε αυτούς σε όλους τους ανθρώπους ίσες ευκαιρίες και υποστήριξη, θα μπορέσουν να προοδεύσουν και να εξελιχθούν. Όταν συμμετείχα σε ένα πρόγραμμα για παιδιά Ρομά στον Ασπρόπυργο και τους ρωτούσαμε “τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις”, κανένα δεν μου είπε εγκληματίας. Έλεγαν θέλω να γίνω κομμώτρια, ποδοσφαιριστής, ζωγράφος, δάσκαλος ή ακόμα και αστυνομικός. Θέλω να πω, κανένα παιδί δεν έχει όνειρο να ζει με κίνδυνο της ζωής του. Με τον κίνδυνο ότι θα το δείρουν, θα το φυλακίσουν ή θα το σκοτώσουν. Θεωρώ ότι αν και δεν υπάρχουν οι σωστές συνθήκες και υποδομές για αυτά τα παιδιά, εμείς καθόμαστε και κάνουμε victim blaming”, προσθέτει.

“Οι παραβατικές συμπεριφορές που παρατηρούνται σε συνθήκες εξαθλίωσης είναι το αναμενόμενο αποτέλεσμα της κοινωνικής εγκατάλειψης, όχι προσωπικής επιλογής. Ο αντιτσιγγανισμός στερεί στους Ρομά πρόσβαση σε βασικά αγαθά, όπως η εκπαίδευση, η εργασία, η στέγαση και η αξιοπρέπεια, παγιδεύοντάς τους σε έναν φαύλο κύκλο φτώχειας”, μας λέει από την πλευρά της η επικεφαλής του Τμήματος Ρομά και Μετακινούμενων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Ελένη Τσετσέκου.

“Ένας άνθρωπος που γεννιέται στο περιθώριο, χωρίς πρόσβαση σε καθαρό νερό, ρεύμα και αποχέτευση, διώκεται για αυθαίρετη δόμηση ή ρευματοκλοπή – για τις ίδιες τις συνθήκες διαβίωσης- ή μάλλον επιβίωσης, που αποτελούν προϊόν της αδράνειας της κοινωνίας. Και εάν προσπαθήσει να εργαστεί με τις ελάχιστες ευκαιρίες που του δίνονται, διώκεται μεταξύ άλλων για παράνομο πλανόδιο εμπόριο ή ανακύκλωση. Εκτός από αγράμματος και στιγματισμένος λόγω καταγωγής, βρίσκεται να έχει πλέον και ποινικό μητρώο. [..] Την ίδια στιγμή που η κοινωνία παραβλέπει τον κατά συνείδηση παραβάτη: τον εγκληματία του λευκού κολλάρου, τον εφοριακό, τον δικηγόρο, τον ιατρό που εκμεταλλεύεται τη μόρφωση και την εξουσία του για προσωπικό όφελος. Αυτή η παραβατικότητα – διαφθορά, οικονομική απάτη, κατασπατάληση δημόσιων πόρων – είναι εκείνη διαβρώνει τους θεσμούς και προκαλεί ανυπολόγιστη ζημιά στην κοινωνική συνοχή”, συνεχίζει.

“ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΔΟΥΛΕΨΟΥΝ, ΖΟΥΝ ΑΠΟ ΕΠΙΔΟΜΑΤΑ”

Παρά την απουσία κρατικής μέριμνας για την εργασιακή ένταξη των Ρομά στις περισσότερες περιοχές της χώρας, τα υψηλά επίπεδα αναλφαβητισμού που παρατηρούνται εντός της κοινότητας, τα οποία περιορίζουν τις επιλογές στην επαγγελματική τους αποκατάσταση, αλλά και τις διακρίσεις που υφίστανται κατά την αναζήτηση εργασίας, οι Ρομά συχνά κατηγορούνται ως “τεμπέληδες” ή ακόμα χειρότερα ως “κρυφοί πλούσιοι”. Άλλωστε τα σχόλια για τα “πολλά και παχιά επιδόματα” δίνουν και παίρνουν.

“Εμένα, όπως με βλέπεις, δεν υπάρχει κάποιο διακριτικό χαρακτηριστικό που θα μπορούσε να παραπέμψει ότι ανήκω στην ρομανή κοινότητα. Πριν πιάσω, λοιπόν, την τελευταία μου δουλειά, πριν δεκαπέντε μέρες, είχα στείλει αρκετά βιογραφικά για θέσεις εργασίας στην εξυπηρέτηση πελατών, που είχα απασχοληθεί και στο παρελθόν για χρόνια και ήταν σχεδόν βέβαιο ότι θα με πάρουν, λόγω της εμπειρίας μου. Έστειλα, λοιπόν, σε τέσσερις πολύ μεγάλες εταιρείες βιογραφικό, στο οποίο έλεγα ότι γνωρίζω τη ρομανί. Από τις 4 εταιρείες δεν με πήρε καμία, αλλά μόλις έβγαλα αυτή την πληροφορία από το βιογραφικό, με πήραν τηλέφωνο από 3 για να κλείσουμε συνέντευξη”, περιγράφει ο Πέτρος.

“Ποιος δεν θέλει να δουλέψει ενώ η οικονομία καταρρέει και οι μισθοί στερεύουν; Στην κοινότητά μου στον Γέρακα ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων είναι εργασιακά ενταγμένοι, όπως οι γυναίκες της κοινότητες που δουλεύουν άλλες ως καθαρίστριες σε σχολεία και νοσοκομεία ή ως καμαριέρες, άλλα παιδιά εργάζονται σεζόν, άλλοι στην οικοδομή. Δεν μπορώ να καταλάβω αυτούς που λένε ότι δεν θέλουμε να εργαστούμε. Τι δηλαδή; Δεν θέλουμε να επιβιώσουμε; Είναι τώρα σοβαρό αυτό;”, μας λέει ο Γιώργος Νικολάου, Ρομ νοσηλευτής από τον καταυλισμό του Γέρακα.

“Οι Ρόμα είναι εργατικοί άνθρωποι, αλλά συχνά αποκλείονται από την αγορά εργασίας λόγω των προκαταλήψεων. Όταν ένας εργοδότης μαθαίνει την ταυτότητά σου και ξαφνικά σου λέει «θα σε ειδοποιήσουμε», είναι σαφές ότι το πρόβλημα δεν είναι η ικανότητα σου, αλλά το όνομά σου. Επιπλέον, η φήμη ότι “κρύβουν λεφτά” δεν έχει καμία βάση και απλώς αναπαράγει στερεότυπα. Οι περισσότεροι Ρομά επιβιώνουν με επισφαλείς εργασίες και δίνουν μάχη για μια καλύτερη ζωή, αλλά η έλλειψη ευκαιριών τους κρατάει στο περιθώριο” σημειώνει ο Σπύρος Μπάκας, γραμματέας στην ΑΜΚΕ “Δράσεις Ζωής”, δάσκαλος σε κέντρο δημιουργικής απασχόλησης παιδιών από τον καταυλισμό στον Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης.

“Σε ότι αφορά τις επιδοματικές πολιτικές να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν αφορούν μόνο τους Ρομά, αλλά είναι για όλο τον ελληνικό πληθυσμό, που ζει στο όριο της φτώχειας” υπογραμμίζει ο Πέτρος Φιλιππίδης. “Για μένα τα επιδόματα απλώς αναπαράγουν μια κατάσταση και δεν βοηθούν στ’ αλήθεια. Δηλαδή, και τρία πακέτα μακαρόνια να έχεις να φας μες την εβδομάδα, so what; Πώς θα σε βοηθήσει αυτό να ξεφύγεις από τη φτώχεια;” αναρωτιέται ρητορικά, προσθέτοντας πως “δεν μιλάμε και για κανά τρελό ποσό. Δηλαδή αυτό που ακούω ότι οι Ρομά έχουν πολλά λεφτά, γιατί παίρνουν επιδόματα, είναι σχεδόν αστείο. Αν ήταν έτσι δεν θα δούλευα, θα καθόμουν σπίτι και θα έπαιρνα τα πολυπόθητα 70€ που δίνει το κράτος. Που εδώ με 700 και 800 ευρώ δεν την βγάζεις..”.

“ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΠΑΝΕ ΣΧΟΛΕΙΟ”

Είναι οι Ρομά κατ’ επιλογή αναλφάβητοι; Που οφείλονται τα υψηλά ποσοστά σχολικής διαρροής; Στη δική τους άρνηση να πάνε σχολείο ή στα εμπόδια που συναντούν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία;

“Οι Ρομά έχουν δίψα για γνώση, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις βλέπουν το σχολείο σαν ξένο θεσμό. Δηλαδή, όταν ένα παιδί Ρομά μπαίνει στο σχολείο βρίσκει πολλά εμπόδια. Αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα στην εκπαιδευτική του πορεία, οικονομικά, ρατσισμός, στερεότυπα.. Όταν ένα Ρομά παιδί πάει στο σχολείο και στο σπίτι του δεν έχει πρόσβαση στο ρεύμα και στο νερό, και σε όλα τα δημόσια αγαθά που ξέρουμε, ώστε το παιδί να μπορεί να πάει στο σχολείο καθαρό, με τα ρουχάκια του πλυμένα και με φαγητό, και με όλα όσα χρειάζεται ένας μαθητής ή όταν δέχεται ρατσισμό στο σχολείο, είναι λογικό να απομονωθεί και να αποκλειστεί από την εκπαιδευτική κοινότητα.

Όταν τα παιδιά αντιμετωπίζουν ένα εχθρικό περιβάλλον, λένε στους γονείς τους «δεν θέλω να ξαναπάω σχολείο, γιατί τα παιδιά με βρίζουν, με λένε γυφτάκι, με λένε βρώμικο» ή όταν βλέπουν ότι δεν ενδιαφέρεται κανείς για αυτά, γιατί έχει τύχει πολλές φορές Ρομά παιδιά να μένουν στο τελευταίο θρανίο και να μην ασχολείται κανείς μαζί τους, να γίνεται το μάθημα σαν να μην υπάρχουν, το παιδί απομακρύνεται” περιγράφει ο Γιώργος, ο οποίος σε παλαιότερη συνέντευξή του στο NEWS 24/7 είχε μιλήσει αναλυτικά για τα ποικίλα προβλήματα που αντιμετώπισε κατά τη διάρκεια φοίτησής του στο σχολείο και το πανεπιστήμιο.

Την ίδια άποψη συμμερίζεται και ο Σπύρος. “Δεν είναι ότι τα παιδιά Ρομά δεν θέλουν να μορφωθούν, αλλά συχνά οι συνθήκες ζωής και οι διακρίσεις τα αποθαρρύνουν. Ένα παιδί που μεγαλώνει χωρίς βασικές υποδομές, σε συνθήκες φτώχειας, ή που βιώνει απόρριψη από τους συμμαθητές του, δύσκολα συνεχίζει το σχολείο. Πρέπει να δούμε τι εμποδίζει την πρόσβαση στην εκπαίδευση. Όταν δημιουργείται ένα φιλικό σχολικό περιβάλλον και υπάρχει στήριξη, τότε βλέπουμε ότι τα παιδιά θέλουν και μπορούν να προχωρήσουν”, αναφέρει.

Σχετικά με τους γονείς, που πολλές φορές δεν επιδιώκουν τη φοίτηση των παιδιών τους σε σχολείο, ο Πέτρος εξηγεί πως “αυτό που καταλαβαίνω εγώ είναι ότι επειδή πρόκειται για πολύ κλειστές κοινότητες, που έχουν ένα συγκεκριμένο τρόπο αυτορρύθμισης, πολλές φορές δεν βλέπουν για ποιο λόγο είναι σημαντικό να πάει ένα παιδί σχολείο. Δεν έχουν αυτά τα ερεθίσματα και δεν το καταλαβαίνουν. Όμως, σταδιακά, νομίζω ότι αυτό έχει αρχίσει και αλλάζει. Πλέον, ολοένα και περισσότεροι γονείς θέλουν και στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο”.

“Όμως, και πάλι χρειάζεται να εφαρμοστούν πολιτικές που να εξασφαλίζουν την ισότιμη πρόσβαση των Ρομά στα σχολεία, και να μην πετάμε το μπαλάκι στους ίδιους. Είναι πολύ εύκολο να κατηγορούμε τους Ρομά ότι “δεν θέλουν”, αλλά πρέπει η Πολιτεία να επενδύσει στα σοβαρά στην ισότιμη εκπαίδευση”, προσθέτει.

Πηγή: news247.gr