Η 5η Νοεμβρίου έχει ανακηρυχθεί από την UNESCO ως Παγκόσμια Ημέρα της Γλώσσας των Ρομά (Ρομανί), με στόχο την προώθηση της διατήρησης της γλώσσας και του πολιτισμού των Ρομά, την ενίσχυση της κοινωνικής τους θέσης και την αναγνώριση της σημασίας της γλωσσικής ποικιλομορφίας για όλες τις κοινωνίες.

Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από την Κροατία, όπου ήδη από το 2012 γιορταζόταν η Ρομανί με αφορμή την έκδοση του Κροατο- Ρομανί Λεξικού. Το 2015 η UNESCO την ανακήρυξε επίσημα Παγκόσμια Ημέρα, ενώ το 2018 το Συμβούλιο της Ευρώπης συμπεριέλαβε τη Ρομανί στις μειονοτικές γλώσσες της Ευρώπης.

Η Ρομανί ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια και έχει μεταξύ άλλων σλαβικές, ελληνικές, ουγγρικές και άλλες επιρροές, γεγονός που αντικατοπτρίζει τον πλούτο και την πολυμορφία της πολιτισμικής κληρονομιάς των τσιγγάνων.

Σήμερα η Ρομανί αποτελείται περίπου από 33.000 λέξεις, ενώ έχουν αναπτυχθεί 17 διάλεκτοι. Ωστόσο, παρά τις διαλεκτικές διαφορές, οι φυσικοί ομιλητές της γλώσσας είναι σε θέση να κατανοούν σε μεγάλο βαθμό ο ένας τον άλλον. Αν και η γλώσσα αυτή έχει αναπτυχθεί αποκλειστικά προφορικά, εν τούτοις διατηρεί μέχρι και σήμερα το ρυθμό και τη μουσικότητα της, παρά τις επιδράσεις που έχει δεχθεί από άλλες γλώσσες.  Οι πιο διαδεδομένες διάλεκτοι της Ρομανί είναι η βλάχικη Ρομανί, η βαλκανική Ρομανί και η σίντι Ρομανί.  

Μια πρόσφατη εξέλιξη, με την ουσιαστική συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης, φαίνεται να ενισχύει τη ρομανί, που βρίσκεται ανάμεσα στις γλώσσες που τελούν υπό τον κίνδυνο μελλοντικής εξαφάνισης. Ειδικότερα, από τον Ιούνιο του 2024, οι δυνατότητες του Google Translate εμπλουτίστηκαν σημαντικά, αφού πλέον προσφέρει μετάφραση για τη ρομανί, μαζί με άλλες 109 νέες γλώσσες, στην πλατφόρμα του, χάρη στο μεγάλο γλωσσικό μοντέλο PaLM 2 της Google.

Σύμφωνα με γενικές εκτιμήσεις, το 50% από τις περίπου 7.000 γλώσσες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της ρομανί, θεωρούνται ότι βρίσκονται υπό την απειλή εξαφάνισης μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα. Η προσθήκη της ρομανί στο ψηφιακό μεταφραστικό περιβάλλον της Google, προσφέρει έναν σημαντικό ψηφιακό πόρο, που μπορεί να συμβάλει ενεργά στη διατήρηση της γλώσσας, ιδίως για τις νεότερες γενιές, ακόμη και στην περαιτέρω διάδοση και την εκμάθησή της.

Πηγή: athensvoice.gr