ΟΤΑΝ Ο GABI JIMENEZ, ένας Γαλλοϊσπανός Ρομά ζωγράφος, άκουσε για πρώτη φορά πριν από αρκετά χρόνια ότι ένα μεγάλο μουσείο στη Γαλλία σχεδίαζε μια έκθεση για τον πολιτισμό και την ιστορία των Ρομά, δήλωσε ότι πίστευε ότι το αποτέλεσμα θα ήταν «ένα χάος».

Η ιστορία των Ρομά, έλεγε ο Jimenez, έχει εδώ και καιρό ειπωθεί από τους ξένους που τους απεικονίζουν στην καλύτερη περίπτωση ως περιπλανώμενους τεμπέληδες και στη χειρότερη ως μιαρούς κλέφτες.

Οι προηγούμενες εκθέσεις για τους Ρομά συνήθως παρουσίαζαν εικόνες με κουρελιασμένα παιδιά και γυναίκες που θήλαζαν πλάι σε αντίσκηνα. «Έλεγα στον εαυτό μου: "Πάλι τα ίδια στερεότυπα θα έχουμε"». Μόνο που αυτή τη φορά, οι Ρομά είναι εκείνοι που διαμορφώνουν την αφήγηση.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης σύγχρονα έργα τέχνης που μαρτυρούν την ζωντανή πολιτιστική σκηνή των Ρομά, η οποία έχει προσελκύσει νέο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια.

Η έκθεση που θα διαρκέσει έως τις 4 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Πολιτισμών της Ευρώπης και της Μεσογείου στη Μασσαλία και περιλαμβάνει περίπου 200 έργα τέχνης και αντικείμενα, χαρακτηρίζεται ως η πρώτη του είδους της, συγκεντρώνοντας συνεισφορές από πολλούς Ρομά καλλιτέχνες και επιμελητές που μοιράζονται τον πολιτισμό τους με τους δικούς τους όρους.

Με την ονομασία «Barvalo», που σημαίνει «πλούσιος» και «περήφανος» στη γλώσσα των Ρομά, η έκθεση αναδεικνύει αιώνες διακρίσεων και διώξεων σε βάρος των Ρομά, της μεγαλύτερης μειονότητας της Ευρώπης, με πάνω από 10 εκατομμύρια ανθρώπους. Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης σύγχρονα έργα τέχνης που μαρτυρούν την ζωντανή πολιτιστική σκηνή των Ρομά, η οποία έχει προσελκύσει νέο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια.

«Οι εκθέσεις για τους Ρομά ήταν πολύ σπάνιες και συχνά απέκλειαν τη φωνή των ίδιων των Ρομά», δηλώνει ο Jonah Steinberg, αναπληρωτής καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Βερμόντ και συν-επιμελητής της έκθεσης. «Δεν θέλαμε να αναπαράγουμε κάτι τέτοιο. Η έκθεσή μας όφειλε να έχει ως γνώμονα την αντίληψη των  Ρομά».

Οι Ρομά –ένας γενικόλογος όρος που περιλαμβάνει μειονότητες γνωστές ως Τσιγγάνοι, Σίντι ή Ταξιδιώτες– πιστεύεται ότι κατάγονται από ανθρώπους που εγκατέλειψαν την ινδική υπο-ήπειρο πριν από περίπου 1.500 χρόνια και αργότερα μετανάστευσαν στην Ευρώπη σε μεγάλους αριθμούς κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα.

Εγκαταστάθηκαν σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο και έκτοτε αντιμετωπίζουν σφοδρές διώξεις. Στοχοποιήθηκαν, υπέστησαν πογκρόμ και υποδουλώθηκαν μέχρι τον 19ο αιώνα, ενώ στη συνέχεια αντιμετώπισαν την εξόντωση από τους ναζί. Σήμερα, πολλοί Ρομά εξακολουθούν να ζουν σε διαχωρισμένες κοινότητες, με περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση.

Ο Steinberg λέει ότι η έκθεση συνέπεσε με τον αυξανόμενο ενθουσιασμό για την τέχνη των Ρομά στην Ευρώπη με το κοινό να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το «πώς οι καταπιεσμένες κοινότητες και κοινωνίες μιλούν για τον εαυτό τους».

Επεσήμανε το άνοιγμα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ρομά για τις Τέχνες και τον Πολιτισμό στο Βερολίνο το 2017 και την εμφάνιση μιας νέας γενιάς Ρομά κινηματογραφιστών. Η αναγνώριση της Mirga-Tas, της πρώτης Ρομά καλλιτέχνιδας που εκπροσώπησε μια χώρα στην Μπιενάλε της Βενετίας, είναι επίσης σημάδι της αλλαγής των καιρών.

«Πολύ συχνά, οι Ρομά παρουσιάζονταν ως άνθρωποι που δεν έχουν κάτι να επιδείξουν, παρά τον πλούσιο πολιτισμό τους», λέει ο Steinberg. «Επιτέλους σήμερα αναγνωρίζεται παγκοσμίως το γεγονός ότι οι φωνές τους έχουν αποσιωπηθεί και πρέπει να ακουστούν».

Η εικαστική έκθεση «Barvalo» θα πραγματοποιηθεί στο Μουσείο Πολιτισμών της Ευρώπης και της Μεσογείου στη Μασσαλία έως τον Σεπτέμβριο 2023

Πηγή : lifo.gr