Accessibility Tools

Skip to main content

Κοινότητες Ρομά: Ένα αναπόσπαστο, αλλά παραμελημένο κομμάτι της Ευρώπης

Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν έπειτα από την ανθρωποκτονία του 16χρονου Κώστα Φραγκούλη, ο οποίος σκοτώθηκε από σφαίρα αστυνομικού στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια καταδίωξης, και η μη προφυλάκιση του αστυνομικού ύστερα από απόφαση του δικαστηρίου, έφεραν στην επιφάνεια το χάσμα που υπάρχει μεταξύ των Ελλήνων Ρομά και του υπόλοιπου πληθυσμού στη χώρα μας. Εκδηλώθηκε έντονα το αίσθημα της αδικίας και ξάφνου διαταράχθηκε μια σιωπηλή ισορροπία χρόνων, όπου τα δύο αυτά κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας ζούσαν παράλληλα χωρίς να αλληλεπιδρούν. Αναπόφευκτες, όμως, οι συναντήσεις τους, οι οποίες μοιραία οδηγούν σε δυσάρεστες εξελίξεις. Αποτελώντας το 1% του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας, οι Ρομά σπάνε με ηχηρό τρόπο την ομοιογένεια, διατηρώντας την ιδιαίτερη ταυτότητά τους και μένοντας μακριά από διάφορες κρατικές και κοινωνικές δομές.

Η ισορροπία, όμως, αποδεικνύεται εύθραυστη. Ο πλήρης διαχωρισμός οδηγεί σε πόλωση και μισαλλοδοξία, εγκυμονώντας κινδύνους για ακόμα πιο εκτεταμένες συγκρούσεις, όταν έρθει η επόμενη «στραβή». Κρίνεται, λοιπόν, απαραίτητο να αναλογιστούμε πώς θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για ένα νέο «κοινωνικό συμβόλαιο», που θα εξασφαλίζει την εποικοδομητική συνύπαρξη των δύο μερών, από την οποία μπορούν να προκύψουν κοινά οφέλη. Μια συνταγή συνύπαρξης που θα βασίζεται στον αλληλοσεβασμό, αλλά και την προάσπιση της έννομης τάξης. Απαιτείται, λοιπόν, ο επανασχεδιασμός των κοινωνικών δομών και η προσαρμογή τους στις ιδιαιτερότητες των Ρομά, χωρίς να αποσκοπούν στην αφομοίωση, αλλά στην υγιή συνύπαρξη και διασύνδεση. Μιας και το ζήτημα αυτό συναντάται και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, οι προσπάθειες μπορούν να συντονιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να επιτευχθούν πιο ουσιώδη αποτελέσματα.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει εκδηλώσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ζητήματα των Ρομά. Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες υστερούν στις στρατηγικές τους για την καταπολέμηση των διακρίσεων και των ανισοτήτων που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι. Ωστόσο, ένας σημαντικός αριθμός Ρομά έχουν καταφέρει να γίνουν πολίτες της Ε.Ε. και να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα που τους παρέχει αυτή η ιθαγένεια, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας να ταξιδεύουν, να ζουν και να εργάζονται σε άλλο κράτος μέλος της Ε.Ε. Οι Ρομά είναι η μεγαλύτερη εθνική μειονότητα της Ευρώπης. Από τους 10 έως 12 εκατομμύρια Ρομά που ζουν στην Ευρώπη, περίπου οι 6 εκατομμύρια είναι πολίτες ή κάτοικοι της Ε.Ε. Μεγάλος αριθμός Ρομά ζει στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία, την Κροατία, τη Βοσνία–Ερζεγοβίνη, τη Σλοβενία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, αλλά και την Ουγγαρία.

Η Αντιπρόεδρος Lívia Járóka –η πρώτη Ρομά που εξελέγη ποτέ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο– δήλωσε στην κεντρική της ομιλία στο πλαίσιο του “EU Roma Strategic Framework for Equality, Inclusion and Participation” τον Ιούνιο του 2021 ότι η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως πρέπει να παραμείνει βασική προτεραιότητα τόσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Η συμμετοχή των Ρομά σε ορισμένες χώρες παραμένει εύθραυστη και η κατάσταση επιδεινώθηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19. Υπενθύμισε, επίσης, τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι Ρομά στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τόνισε την ανάγκη για αυξημένη πολιτική συμμετοχή των Ρομά, ιδίως των γυναικών.

Ορισμένοι αντιμετωπίζουν διπλές δυσκολίες, καθώς ζουν σε φτωχές περιοχές και μειονεκτούσες κοινότητες. Τα χαμηλά ποσοστά φοίτησης και η συχνή πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, η πολυπληθής στέγαση και η ανεπαρκής υγειονομική περίθαλψη είναι μεταξύ των βασικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πληθυσμός τους. Η συμμετοχή στην αγορά εργασίας και η κοινωνική ένταξη είναι θεμελιώδεις για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Ρομά στην Ευρώπη. Εντούτοις, αποκλείονται συνεχώς από την αγορά εργασίας.

Λόγω της μετανάστευσης και της δημογραφικής παρακμής, υπάρχει ήδη έλλειψη εργατικού δυναμικού στην Ευρώπη, η οποία θα αυξηθεί στο μέλλον. Είναι, λοιπόν, καιρός να ενταθούν οι προσπάθειες για την ένταξη των Ρομά στο εργατικό δυναμικό. Η πρόσφατη ανακοίνωση των σερβικών αρχών ότι θα αυξήσουν τον αριθμό των Ρομά υπαλλήλων στον δημόσιο τομέα είναι ένα πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Όλοι οι Ρομά θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους και να συμμετέχουν στην πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή.

Με τη χρηματοδότηση μέσω των κονδυλίων της Ε.Ε. και τις κατευθυντήριες γραμμές που δίνει η τελευταία, τα κράτη–μέλη μπορούν να εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμες στρατηγικές δράσεις, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, για την προώθηση της ισότητας του πληθυσμού των Ρομά για την επόμενη 10ετία. Η ισότητα, η ένταξη, η συμμετοχή, η εκπαίδευση, η απασχόληση, η υγεία και η στέγαση αποτελούν τους επτά βασικούς πυλώνες εστίασης και η βελτίωσή τους θεωρείται κυρίως εθνική ευθύνη, γι’ αυτό και παρατηρείται διαφορετική αντιμετώπιση των Ρομά σε κάθε κράτος–μέλος. Ακόμη, στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων η θέση των Ρομά φαίνεται να είναι μακράν–υποδεέστερη.

Στην Ελλάδα λειτουργούν οργανισμοί προστασίας των Ρομά, όπως το σωματείο «Ελλάν Πασσέ», που έχει σκοπό την εκπροσώπηση, τη στήριξη και την ενσωμάτωση των Ελλήνων Ρομά. Παράλληλα, σε διεθνές επίπεδο κυριαρχεί το «Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαιωμάτων των Ρομά (ERRC)». Μολονότι έχουν γίνει ορισμένες βελτιώσεις στην Ε.Ε. –κυρίως στον τομέα της εκπαίδευσης–, η Ευρώπη έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει για την επίτευξη πραγματικής ισότητας. Η περιθωριοποίηση παραμένει και πολλοί Ρομά συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν έναν συνδυασμό διακρίσεων, βιώνοντας ένα είδος «αντι–τσιγγανισμού» και κοινωνικοοικονομικού αποκλεισμού στην καθημερινή τους ζωή.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας που δημοσίευσε το FRA (Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης) το 2021 για τους Ρομά στην Κροατία, την Τσεχία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία και την Ισπανία, καθώς και στη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία, ισχύουν τα παρακάτω. Η έρευνα περιλαμβάνει συνεντεύξεις με περισσότερους από 8.400 Ρομά, συλλέγοντας πληροφορίες για περισσότερα από 20.000 άτομα.

  • Το 80% των Ρομά που ερωτήθηκαν εξακολουθούν να βιώνουν καθημερινά τη φτώχεια.
  • Το 22% ζει σε νοικοκυριά χωρίς νερό βρύσης και το 33% δεν έχει εσωτερική τουαλέτα. Ωστόσο, συνολικά οι Ρομά που ζουν σε φτωχές κατοικίες μειώθηκαν από 61% το 2016, σε 52% σήμερα.
  • Το 29% των παιδιών Ρομά ζει σε νοικοκυριά, όπου κάποιος πήγε για ύπνο πεινασμένος τουλάχιστον μία φορά.
  • Το 43% των Ρομά που ερωτήθηκαν είναι σε αμειβόμενη εργασία, σε σύγκριση με το μέσο ποσοστό απασχόλησης της Ε.Ε., που είναι 72% για το 2020.
  • Το 25% των Ρομά αισθάνονται ότι έχουν υποστεί διακρίσεις το περασμένο έτος σε καθημερινές καταστάσεις, όπως η αναζήτηση εργασίας, η στέγαση, η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση.
  • Επιπλέον, τα ευρήματα αποκαλύπτουν μια σαφή διαφορά στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ των Ρομά και του γενικού πληθυσμού: άνδρες και γυναίκες Ρομά ζουν 9 έως 11 χρόνια λιγότερο από τους ανθρώπους γενικά, που κατοικούν στις χώρες της έρευνας.

Πώς θα επέλθει, όμως, η οριστική αλλαγή σε αυτήν την κατάσταση;

Για την άμεση βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Ρομά πρέπει να υπάρχει πάντοτε εκπροσώπησή τους στο πολιτικό στερέωμα από άτομα της δικής τους ευρύτερης κοινότητας, όχι απαραίτητα τοπικής. Δηλαδή, όχι μόνο να έχουν τη δυνατότητα εκλογής, αλλά και να εκλέγονται εν τέλει κάποιοι από αυτούς και να αποκτούν μια ισχυρή θέση στη χώρα, για παράδειγμα Υπουργού ή Βουλευτή, από την οποία μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις, που θα αφορούν όλους τους πολίτες. Έτσι, θα νιώθουν την ασφάλεια πως τα δικαιώματά τους δεν παραβιάζονται, οι ίδιοι δεν παραμελούνται ή περιθωριοποιούνται, αλλά αντιθέτως, απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες.

Επίσης, καθώς η βάση όλων είναι η σωστή εκπαίδευση, είναι σημαντικό να εφαρμοστούν στα σχολεία στρατηγικές προσέγγισης μαθητών διαφορετικών θρησκειών και εθνικοτήτων, μεταξύ των οποίων και οι Ρομά, κάνοντας με νομοσχέδιο υποχρεωτική την εγγραφή τους σε αυτά. Τέτοιου είδους σχολεία, που αποδέχονται και υποστηρίζουν την ποικιλομορφία και φέρνουν σε αρμονία άτομα διαφορετικών ταυτοτήτων, δίνοντας έμφαση στον άνθρωπο καθαυτό και όχι στην εθνικότητά του, είναι απαραίτητα.

Ο σκοπός δεν είναι η αφομοίωση και η αλλοίωση των Ρομά, αντίθετα επιθυμούμε να διατηρήσουν τα πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά, τα ήθη και τα έθιμά τους. Ο σκοπός είναι να γεφυρώσουμε τις διαφορές και να αποδείξουμε ότι μπορούμε να συνυπάρξουμε ειρηνικά.

Πηγή : offlinepost.gr