Το σχέδιο δράσης για τη βελτίωση της λειτουργίας της Κοινωνίας των Πολιτών παρουσίασε το Ιδρυμα Μποδοσάκη

Ο ρόλος της στη χώρα μας είναι κομβικός και η προσφορά της πολύτιμη: η δράση της Κοινωνίας των Πολιτών διαχρονικά χαρακτηρίζεται από προσήλωση στον άνθρωπο, στη δημοκρατία, στην εκπαίδευση, στην υγεία, στην ευημερία, στο περιβάλλον, στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων, της βίας, της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού.

Ομως, πόσο καλά γνωρίζουν οι Ελληνες τα κοινωφελή ιδρύματα και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών; Πώς αξιολογούν τη δραστηριότητά τους; Σε τι βαθμό τα εμπιστεύονται; Πώς αντιμετωπίζουν έννοιες όπως ο εθελοντισμός και η αλληλεγγύη; Τα ίδια τα κοινωφελή ιδρύματα και οι ΜΚΟ τι πρέπει να κάνουν για να χτίσουν μια ισχυρή σχέση εμπιστοσύνης με τους πολίτες; Και το κράτος από την πλευρά του, που έχει χρέος να στηρίξει την Κοινωνία των Πολιτών, η οποία συχνά καλύπτει τα δικά του κενά, πώς θα το κάνει αποτελεσματικά;

Αυτά τα ερωτήματα τέθηκαν και απαντήθηκαν στην παρουσίαση από το Ιδρυμα Μποδοσάκη του σχεδίου δράσης για την Κοινωνία των Πολιτών στην Ελλάδα· τέταρτου κατά σειράν, μετά τα αντίστοιχα για το Πανεπιστήμιο του 2030, για την αναβάθμιση της Δημόσιας Υγείας, καθώς και για το Περιβάλλον και το Κλίμα – όλα στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας 1821-2021. Το κείμενο του σχεδίου, το οποίο ανέλυσε ο Ξενοφών Κάππας, συντονιστής του εγχειρήματος και γενικός διευθυντής στο Ιδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, είναι αποτέλεσμα της συλλογικής εθελοντικής εργασίας 30 μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, μελών Δ.Σ. και στελεχών φορέων.

«Αποτυπώνει την τρέχουσα κατάσταση της Κοινωνίας των Πολιτών στην Ελλάδα, συγκεντρώνει καλές πρακτικές από τη διεθνή εμπειρία, εντοπίζει δυνατότητες βελτίωσης και προτείνει αλλαγές που κινούνται στους άξονες του θεσμικού πλαισίου και της διακυβέρνησης· του οικονομικού και φορολογικού πλαισίου λειτουργίας· της κοινωνικής διάδρασης· και της αυτορρύθμισης», όπως εξήγησε η Αθηνά Δεσύπρη, πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Μποδοσάκη. «Οι προτάσεις απευθύνονται προς την πολιτεία, καθώς το θεσμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο καλούνται να λειτουργήσουν οι φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών έχει καίρια σημασία για την ορθή, βιώσιμη και αποτελεσματική λειτουργία τους, αλλά και προς τις ίδιες τις οργανώσεις με συστάσεις αυτορρύθμισης».

Ζητούμενο η εμπιστοσύνη

Η λέξη «εμπιστοσύνη» ακούστηκε πολλές φορές στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Κι αυτό γιατί το «τοπίο» της Κοινωνίας των Πολιτών στη χώρα μας παρουσιάζει πολλές αντιφάσεις, όπως προκύπτει από τα ευρήματα έρευνας της διαΝΕΟσις με θέμα «Κοινωνία των Πολιτών και φιλανθρωπία», την οποία παρουσίασε η Φαίη Μακαντάση, διευθύντρια ερευνών της διαΝΕΟσις. Από τη μια η ελληνική κοινωνία αποδεικνύει τη φιλανθρωπική της δράση διαχρονικά και έμπρακτα, καθώς 7 στους 10 πολίτες (67,2%) δηλώνουν ότι στη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών έχουν προβεί στην παροχή υλικής βοήθειας (τρόφιμα, ρουχισμός, φάρμακα) και περισσότεροι από 2 στους 5 πολίτες (43,7%) έχουν προσφέρει χρηματική βοήθεια (συνολικά η παροχή χρηματικής και υλικής βοήθειας καταγράφεται στο 36%) για κάποιον τέτοιο σκοπό. Επίσης, 1 στους 5 πολίτες (20,2%) δηλώνει ότι στο ίδιο διάστημα έχει προσφέρει εθελοντική εργασία, ενώ 1 στους 10 (9,7%) έχει καταβάλει οικονομική βοήθεια σε ΜΚΟ.

Η νομοθεσία βάζει ουσιαστικά τροχοπέδη στους φορείς, καθώς φορολογούνται με 22% επί των ακαθαρίστων εσόδων από κινητή και ακίνητη περιουσία.

Από την άλλη, σε χαμηλά ποσοστά καταγράφεται η γνωριμία με τη δράση των ΜΚΟ, με μόνο 1 στους 3 πολίτες (34,2%) να αναφέρει ότι γνωρίζει (πολύ και αρκετά) για τις δράσεις τους. Ταυτόχρονα, διάχυτη είναι η πεποίθηση ότι η φιλανθρωπική δράση των κοινωφελών ιδρυμάτων και των ΜΚΟ πιθανότατα συνδέεται με την πρόθεσή τους να καλύψουν και άλλους σκοπούς, όπως φορολογικούς, πολιτικούς ή υστεροφημίας. Η καχυποψία καταγράφεται κυρίως για τις ΜΚΟ (70,4%) ως προς τις προθέσεις τους που μπορεί να υποκρύπτονται, ενώ μοιρασμένες είναι οι απόψεις για τα «κίνητρα» των κοινωφελών ιδρυμάτων (55,5%). Διαφάνεια, αυτό είναι το αντίδοτο στην καχυποψία, όπως επεσήμαναν στην πλειονότητά τους οι ομιλητές. Και, φυσικά, απαραίτητο είναι ένα ξεκάθαρο και σταθερό θεσμικό πλαίσιο.

Από όσα ακούστηκαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η οικονομική διάσταση της Κοινωνίας των Πολιτών, η ποσοτικοποίηση της σημασίας της, που είναι πολύ μεγαλύτερη από άλλους πιο προβεβλημένους παραγωγικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Οπως επισήμανε ο Νίκος Βέττας, καθηγητής Οικονομικών στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, «η Κοινωνία των Πολιτών στη χώρα μας συμβάλλει άμεσα και έμμεσα στο 1,6% του ΑΕΠ και στο 1,9 της απασχόλησης, δηλαδή περίπου 3 δισ. ευρώ και 88.000 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης, αντιστοίχως. Επίσης συνεισφέρει 1 δισ. ευρώ ετησίως στα δημόσια έσοδα (2%), ενώ η οικονομική αξία του εθελοντισμού υπολογίζεται σε περίπου 360 εκατ. ευρώ ετησίως».

Αντικίνητρα

Σ’ αυτή τη δυναμική, όμως, η νομοθεσία βάζει ουσιαστικά τροχοπέδη: οι φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών φορολογούνται με 22% επί των ακαθάριστων εσόδων από κινητή και ακίνητη περιουσία. Δίπλα σ’ αυτό το αντικίνητρο υπάρχουν κι άλλα, όπως ο ΕΝΦΙΑ και οι επιχορηγήσεις από κερδοσκοπικό χώρο που υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος και ΦΠΑ. «Η φορολογία απέναντι στην Κοινωνία των Πολιτών είναι καθαρά τιμωρητική, γιατί κάποιος κάποτε αποφάσισε ότι εκείνοι που διευθύνουν τις οργανώσεις τα βάζουν στην τσέπη τους και οι υψηλοί φόροι θα τους απέτρεπαν από το να το κάνουν. Στην ουσία, όμως, αποτρέπει τη δημιουργία περιουσιών από τα φιλανθρωπικά ιδρύματα, αποτρέπει όσους θέλουν να δώσουν να το κάνουν. Επιπλέον, αυτό αποτελεί προσβολή προς τους ανθρώπους που αφιερώνουν τη ζωή τους για να προσφέρουν εθελοντικά», είπε χαρακτηριστικά ο Παναγιώτης Βουρλούμης, πρόεδρος της Τράπεζας Τροφίμων. « Γι’ αυτό κι εμείς προτείνουμε να φορολογούνται μόνο οι οργανώσεις που δεν δημοσιεύουν οικονομικά στοιχεία και δεν ελέγχονται από ορκωτούς λογιστές», πρόσθεσε.

Κατάλληλες συνθήκες

Πτυχές του σχεδίου δράσης φώτισαν επίσης οι: Αλεξάνδρα Μαρτίνου, πρόεδρος της ένωσης «Μαζί για το Παιδί»· Σταύρος Μπένος, πρόεδρος του σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ»· Κώστας Μενουδάκος, πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα· Βάλια Φράγκου, εκτελεστική διευθύντρια στο Ιδρυμα Αθηνάς Ι. Μαρτίνου· Δημήτρης Σωτηρόπουλος, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ· Εύα Πολυζωγοπούλου, γενική διευθύντρια της Actionaid Hellas· Γιώργος Πρωτόπαπας, γενικός διευθυντής στα Παιδικά Χωριά SOS· Νίκος Δέδες, γενικός γραμματέας της Ενωσης Ασθενών Ελλάδος και Βασίλης Σφακιανόπουλος, ιδρυτής της οργάνωσης «Save your Hood». Ολοι συμφώνησαν ότι η οργανωμένη δράση των πολιτών έρχεται να λειτουργήσει συμπληρωματικά εκεί που το κράτος δεν έχει τη δυνατότητα ή την ευελιξία να το πράξει. Γι’ αυτό και η πολιτεία οφείλει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε οι πολίτες να συμμετέχουν με συντεταγμένο τρόπο στα κοινά, προσφέροντας τη γνώση, την εμπειρία, τον χρόνο και τον κόπο τους για την ευημερία του κοινωνικού συνόλου. Ετσι, άλλωστε, ενισχύεται η δημοκρατία.

Πηγή: kathimerini.gr